بررسی مبانی فقهی- حقوقی وقف، با نگاهی به اثرات اقتصادی و فرهنگی آن

وقف، یک عمل خیرخواهانه ی فطری است و رواج آن با تولّد اولین جوامع و تمدن ها آغاز شد. شارع مقدس اسلام نیز این تأسیس بشر را امضاء و البته تعریف جدیدی از آن ارائه نموده است. پیامبر اسلام در جهت توصیه برای وقف، به اصحابشان فرمودند: "حَبَّسَ الأصلْ و سبّل الثمره". این کلام نبوی، مبنای اصلی شناخت ماهیت و تعریف وقف نزد همه ی فقها قرار گرفته است. نگارنده در طی این تحقیق باعنوان بررسی فقهی – حقوقی وقف با نگاهی به اثرات اقتصادی و فرهنگی –اجتماعی آن، به بررسی برخی کلیات وقف از دیدگاه فقه و حقوق پرداخته و در نهایت آثار مهمّ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن را درحد توان برشمرده است.لازم به ذکر است که عمده تحقیقات و نگارش ها در مورد وقف در آثار بزرگان، مربوط به ماهیت و کلیات شرعی و قانونی وقف است وکمتر به آثار آن پرداخته شده است. نویسنده پس از انجام بررسی های فوق، به این نتایج دست یافت: 1. عین بودن موقوفه ضرورت ندارد. 2 . تأثیر نهاد وقف در عرصه ها ی اقتصادی چون اشتغال زایی، توزیع عادلانه ی ثروت?، توسعه ی اقتصادی و غیره 3. تأثیر نهاد وقف بر گسترش مولفه های نظام اقتصاد اسلامی مانند رفاه عمومی. 4. نهاد وقف به عنوان یک نهاد خصوصی با ورودش به عرصه های مختلف اجتماعی و فرهنگی توانسته در جهت پیشبرد اهداف عالی جامعه اسلامی موثر باشد.اهدافی چون برپایی عدالت اجتماعی،امنیت اجتماعی،کاهش فقر، حفظ ارزش های الهی و دینی و... امید است که نتایج این تحقیق بتواند بخشی از توانمندی ها، ظرفیت ها و بعضاً مشکلات پیرامون نهاد وقف را نمایان ساخته و راه گشای کارهای بنیادی در این باره باشد در این تحقیق نتایج زیر حاثل آمد 1- عین بودن موقوفه، در صحت وقف، ضرورت ندارد. 2- وقف بر مولّفه های مختلف اقتصادی خصوصاً در جهت نیل به اهداف نظام اقتصاد اسلامی تأثیرگذار بوده است. تأثیر نهاد وقف در عرصه ی اشتغال، تأثیری مستقیم و موّثر است؛ تأثیر نهاد وقف بر گسترش رفاه عمومی به عنوان یکی از اهداف عالیه ی نظام اقتصاد اسلامی، واضح و پررنگ است. 3- وقف به عنوان یک نهاد خصوصی با ورودش به عرصه های مختلف اجتماعی و اقتصادی باعث بالا رفتن ضریب امنیت اجتماعی می شود و در عرصه های اعتقادی، آموزشی، و علمی حضوری موّثرومستقیم دارد .